Prawie 10 mln zł na ochronę podkarpackich zabytków

Prawie 10 mln zł wojewoda podkarpacki przeznaczy w 2015 r. na ratowanie zabytków. Małgorzata Chomycz-Śmigielska poinformowała o tym podczas konferencji prasowej, która odbyła się 16 marca.

„Na remonty i konserwację zabytków zaplanowano w tegorocznym budżecie ponad 9,5 mln zł, natomiast 374 tys. zł zarezerwowano na ewidencję zabytków ruchomych i nieruchomych, ekspertyzy i opinie konserwatorskie” – powiedziała wojewoda. Do końca lutego br. Podkarpacki Konserwator Zabytków przyjmował wnioski o dotacje, które mogli składać właściciele i osoby zarządzające obiektami wpisanymi do rejestru zabytków. Obecnie wnisoki są analizowane i oceniane pod względem formalnym.

W ubiegłym roku na ratowanie podkarpackich zabytków wojewoda przeznaczyła podobną kwotę jak w bieżącym roku, prawie 10 mln zł. Dzięki dotacjom z budżetu wojewody w 2014 roku zawarto 255 umów na realizację prac remontowo-konserwatorskich zabytków nieruchomych i ruchomych. Prace prowadzone były przy 334 obiektach architektury i wyposażenia, a wydana kwota w ramach dotacji to  ponad 6,8 mln zł. „Najliczniejszą grupę remontowanych zabytków, podobnie jak w latach ubiegłych, stanowią obiekty sakralne: kościoły, cerkwie, klasztory oraz kapliczki i ogrodzenia zespołów kościelnych. Na drugim miejscu, pod względem liczebności, plasują się budynki mieszkalne, dwory, zamki, pałace, oficyny i oranżerie” – powiedziała Małgorzata Chomycz-Śmigielska.

Na prace konserwatorskie przy zabytkach ruchomych w 2014 roku wydatkowano kwotę 2,6 mln zł. Prace objęły swym zasięgiem 242 obiekty. Większość to elementy wystroju i wyposażenia budynków sakralnych – kościołów i cerkwi. Wykonano prace konserwatorskie przy 32 ołtarzach, 29 zespołach malowideł ściennych, 4 ikonostasach, 2 ambonach, 5 organach (instrumentach i prospektach), 43 obrazach i ikonach, 8 rzeźbach, 51 nagrobkach, 12 feretronach, 10 witrażach, 2 kapliczkach, 1 polichromowanej skrzyni – komodzie, oraz wielu innych, drobnych obiektach, stanowiących elementy wyposażenia obiektów architektury, m.in. epitafiach, balustradach, detalach sztukatorskich i ceglanych wątkach elewacji, a również trumien oraz elementach ich wyposażenia z krypt grobowych z podziemi Bazyliki Archikatedralnej w Przemyślu.

Ponadto za ponad 300 tys. zł pzreprowadzono opracowania podstawowej ewidencji obiektów zabytkowych w postaci kart oraz badań konserwatorskich. Wykonano 107 kart ewidencyjnych obiektów architektury i budownictwa oraz 846 kart obiektów ruchomych.

Podczas konferencji prasowej Grażyna Stojak, podkarpacki konserwator zabytków przedstawiła najważniejsze i najbardziej wartościowe pod względem konserwatorskim prace zrealizowane w 2014 r. Wymieniła m.in: 

• Przemyśl, Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela. Jej budowę rozpoczęto w 1465 roku, przebudowano w latach 1725-1733, a na przeł. XIX/XX wieku przeprowadzono jej regotyzację odsłaniając m.in. XVI-wieczne sklepienie prezbiterium. Pod prezbiterium zachowały się relikty późnoromańskiego kościoła pw. św. Mikołaja. Przeprowadzone w 2014 roku prace stanowią kontynuację działań rozpoczętych w 2010 roku. Polegały one na stabilizacji konstrukcyjnej fundamentów, wykonaniu izolacji przeciwwilgociowych, odnowieniu i uzupełnieniu okładzin architektonicznych w kryptach, w tym na styku z rotundą romańską z XI wieku. Ponadto wykonano również częściową naprawę uszkodzonych ścian zewnętrznych murów, przy zachowaniu istniejących detali architektonicznych. Dokończono konserwację oryginalnych szat trumiennych i wyposażenia grobowego. Obiekty po konserwacji prezentowane są na ekspozycji w podziemiach Bazyliki Archikatedralnej.
• Brzozów, Kolegiata pw. Przemienienia Pańskiego, murowana, zbudowana w 1686 roku. Wewnątrz dekoracja malarska A. Stroińskiego oraz barokowe wyposażenie. Obok murowane: dzwonnica z czasów budowy kościoła i piętrowy łącznik pomiędzy kościołem, a kolegium misjonarzy zbudowany w czasie jego budowy (1746-1760). W ostatnich kilkunastu latach wykonano kompleksowe prace konserwatorskie i restauratorskie. Swoim zakresem objęły one: prace przy drewnianej konstrukcji hełmu wieży płn., rekonstrukcję konstrukcji hełmu wieży płd., wymianę pokrycia dachowego na nowe z blachy miedzianej z zachowaniem dawnych podziałów i połączeń (tzw. felców). Równolegle przystąpiono do prac przy elewacjach świątyni. Wymieniono tynki, projekt kolorystyki opracowano na podstawie odkrywek. W ich trakcie ustabilizowano statykę murów kolegiaty (zastosowano opaski z włókien węglowych oraz metodę iniekcji ciśnieniowo-objętościowej) , zatrzymano tworzące się pęknięcia, głównie w obrębie prezbiterium. W ostatnich kilkunastu latach prowadzone były także prace we wnętrzu świątyni. Przeprowadzono kompleksową konserwację ołtarzy głównego, bocznych oraz z kaplicy MB Ognistej, tronu biskupiego a także stacji drogi krzyżowej. Ostatnio w kolegiacie wykonana została nowa posadzka, o wysokich walorach kompozycyjnych i estetycznych, uzupełniając barokowy wystrój zabytkowego obiektu. W roku ubiegłym przystąpiono do konserwacji malowideł ściennych. W pierwszej kolejności wykonano konserwację malowideł na sklepieniu prezbiterium.
• Jarosław, mury i baszty w Opactwie pobenedyktyńskim. Obwarowania dawnego Opactwa Sióstr Benedyktynek sięgają XVII wieku reprezentują wybitne wartości historyczne architektoniczno-urbanistyczne i krajobrazowe, stanowią atrakcję turystyczną Jarosławia i Podkarpacia. W 2013 roku rozpoczęto prace remontowo-konserwatorskie fragmentu muru nr 5 i baszty nr 4, które zostały zakończone w 2014 roku.
• Zagórz, ruiny klasztoru OO. Karmelitów Bosych. Jest to jeden z najznamienitszych obiektów zabytkowych województwa podkarpackiego. Zespół klasztorny wraz z systemem murów obronnych powstawał na przestrzeni kilkudziesięciu lat, od 1700 do roku 1750 roku, z fundacji Jana Franciszka Stadnickiego. W latach 2011-2014 Gmina Zagórz, przy finansowym wsparciu Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, rozpoczęła prace konserwatorskie w obrębie zespołu zmierzające do poprawy dostępności turystycznej obiektu i przede wszystkim do powstrzymania postępującej degradacji murów oraz utrwalenia formy jego eksponowania w postaci tzw. trwałej ruiny. Cześć prac konserwatorskich przeprowadzono w 2013 r. W roku 2014 prace konserwatorskie prowadzone były przy transepcie w obrębie elewacji wschodniej – miały charakter zachowawczy i ratowniczy.
• Jodłowa, drewniany kościół pw. św. Stanisława Biskupa. Wybudowany został w latach 1670 − 1679 na miejscu poprzedniego kościoła parafialnego, zniszczonego przez pożar. W latach 20. i 30. XX wieku poddano go przebudowie. Wraz z dzwonnicą, ogrodzeniem z bramkami i kaplicami oraz starodrzewiem stanowi cenne założenie architektoniczno-krajobrazowe. Od 2011 do 2014 roku trwają prace przy całym zespole, które w ostatnim roku objęły remont fundamentów, ścian, dachu oraz wprowadzenie instalacji elektrycznej, alarmu pożaru i odgromowej.

Spośród realizacji konserwatorskich przy zabytkach ruchomych na szczególną uwagę zasługują następujące prace:

• Kańczuga, kościół parafialny – polichromia ścian prezbiterium. Po zakończeniu w roku 2013 prac przy sklepieniu prezbiterium, w roku 2014 przystąpiono do prac przy jego ścianach. Wykonane badania odsłoniły istnienie kilkunastu warstw malarskich – najstarszych datowanych na początek XVI wieku aż po XX wiek. Odkrycie tak wczesnych malowideł ściennych, w dużym procencie zachowanych, jest dużym wydarzeniem konserwatorskim. Wykonano ich zabezpieczenie – konserwację techniczną. Prace będą kontynuowane.
• Rakszawa – dwie drewniane, gotyckie rzeźby Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Anny Samotrzeciej, cenne zabytki średniowiecznej sztuki sakralnej. Rzeźby znaleziono na strychu kościoła parafialnego w Rakszawie, datowane są na początek XVI wieku. W 2014 roku wykonano I etap zabiegów konserwatorskich, o charakterze zabezpieczającym.
• Golcowa, kościół parafialny – gotyckie malowidło na belce tęczowej. Wykonano prace badawcze oraz konserwację zachowawczą odsłoniętego od strony prezbiterium malowidła, datowanego na okres powstania kościoła, to jest koniec XV wieku.
• Krzeszów, kościół parafialny – dwa ołtarze boczne: św. Anny i Chrystusa Ukrzyżowanego. Kontynuowano prace przy cennym, XVIII-wiecznym wyposażeniu autorstwa wybitnego rzeźbiarza Tomasza Huttera.
• Przemyśl, kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny – Ojców Franciszkanów. Kontynuowano rozpoczęte w 2009 roku prace przy XVIII-wiecznym ołtarzu głównym (VI etap), wybitnego dzieła rokokowej rzeźby szkoły lwowskiej.
• Przeworsk, kościół parafialny pw. św. Barbary – Ojców Bernardynów. Zakończono kompleksowe prace przy XVIII-XIX-wiecznym wystroju i wyposażeniu kaplicy św. Antoniego.
• Łapajowka, dwie drewniane rzeźby św. Piotra i św. Pawła, XVIII-wieczne, z kapliczki przydrożnej, pochodzące z kościoła parafialnego (starego) z Zarzecza. Staraniem Gminy Zarzecze poddano je I etapowi prac konserwatorskich – oczyszczenie, zabezpieczenie.
• Świątkowa Mała, cerkiew, ob. kościół filialny – ikona Narodzenie św. Jana Chrzciciela, cztery ikony-krzyże procesyjne. Kontynuowano prace przy wybitnie cennym, XVII-wiecznym zbiorze cerkiewnej sztuki sakralnej – kręgu łemkowskiego, zachowanym w cerkwi.
• Przemyśl, Bazylika Archikatedralna pw. św. Jana Chrzciciela. Zakończono prace konserwatorskie przy trumnach, pochodzących z krypt grobowych w podziemiach katedry i elementach ich wyposażenia. Prace objęły zachowane fragmenty trumien, odzieży, w tym pontyfikalne szaty biskupie, trzewiki, rękawiczki itp. Wszystkie zakonserwowane elementy zostały wyeksponowane w miejscu znalezisk – udostępnionych dla zwiedzających podziemia bazyliki.