Artykuły

Dzień bez przekleństw

17 grudnia obchodzimy Dzień bez Przekleństw. W Polsce jest to dość młode święto, bo obchodzone zaledwie od kilku lat. Jego ideą, jak sama nazwa wskazuje, jest dzień bez używania wulgarnych słów. 

Wbrew pozorom większość językoznawców ma negatywny stosunek do tego typu inicjatyw. Zdaniem prof. Jerzego Bralczyka ustanawianie święta jest w gruncie rzeczy usprawiedliwieniem używania wulgaryzmów w pozostałe dni roku, gdyż większość ludzi – przede wszystkim młodzieży – chłonie niecenzuralne słowa niczym gąbka wodę. W Wielkiej Brytanii zrobiono nawet eksperyment polegający na wyznaczeniu „szkolnego limitu na przeklinanie”, tym samym wprowadzając rodzaj kar dla tych, którzy przekroczyli granicę. Jednak ani pogadanki z wychowawcami, ani dodatkowe zajęcia szkolne nie pomogły uczniom w przezwyciężeniu „przyzwyczajeń”, gdyż mimo że nie przeklinali na lekcjach, to nadrabiali to na przerwach, wymyślając coraz to nowsze, bardziej wysublimowane zwroty. Jak się okazuje, problem używania wulgaryzmów jest nie tylko wyrazem braku kultury osobistej, ale w głównej mierze efektem zubożenia się świadomości językowej.

Dzisiaj często stosujemy wulgaryzmy nie dlatego, żeby się komuś przypodobać, czy wzbudzić sympatię w określonym środowisku. Wulgaryzmy stały się dla nas przecinkami i myślnikami, a często również nośnikami emocji, których nie potrafimy wyrazić inaczej, jak właśnie poprzez słowne „kwiatki”. 

Jak twierdzi językoznawca prof. Maciej Grochowski, autor „Słownika polskich przekleństw i wulgaryzmów”, członek PAU i przewodniczący Komitetu Językoznawstwa PAN: - Odnoszę wrażenie, że ostatnio coraz więcej ludzi używa wulgaryzmów tylko dlatego, że nie potrafi inaczej wyrazić swoich emocji. U części to po prostu oznaka braku kultury, ale u większości to raczej pewien prymitywizm umysłowy i wynik niezwykle ubogiego zasobu słownictwa. I niestety, żaden odgórnie ustanowiony dzień bez przeklinania tego nie zmieni. 

W języku polskim jest sporo słów uważanych za wulgarne. Można nawet stwierdzić, że to kopalnia pikantnych słówek. Zdenerwowany Polak ma ogromne pole do popisu i z dostępnych brzydkich słów może stworzyć naprawdę różnobarwną wiązankę. Myślę, że większość czytelników zgodzi się jednak z tym, że ulubionym polskim wulgaryzmem jest dwusylabowe słowo na literę „k”. Ten prosty, pięcioliterowy wyraz, niesie ze sobą tyle emocji, tyle stanów ducha, potrafi zastąpić tyle innych słów, zwrotów, ba, całych zdań! To joker polskiego języka, pusta płytka w grze Scrabble, słowny wytrych otwierający praktycznie każdy myślowy zamek. Razem z tym wyrazem z człowieka ulatuje wzburzenie, złość, poruszenie i gniew. Nie jest jednak prawdą stwierdzenie, że tylko niekulturalni ludzie przeklinają. Myślę, że każdemu z nas, choćby i miał królewskie maniery, zdarzyło się parę razy w życiu rzucić jakimś wulgarnym słówkiem. Jak nie na głos, to chociaż w myślach. Bywają takie sytuacje, w których inaczej zareagować się po prostu nie da, przecież nabijając sobie guza, nie krzyczymy rozdrażnieni „motyla noga!” 

Kultura mowy to niewątpliwie bardzo ważna sprawa. Nie należy o niej zapominać, zwłaszcza że język polski jest bardzo piękny, barwny i bogaty. Zamiast jednak odsądzać od czci i wiary wszystkich, którym czasem wypsnie się jakieś niecenzuralne słówko, warto raczej zadbać o to, by język polski nie był kaleczony przez błędy ortograficzne, stylistyczne, fleksyjne i różne inne. Żeby język polski przetrwał jeszcze wiele pokoleń razem ze swoimi zasadami, charakterystyczną odmianą i staranną, poprawną wymową. Dzień bez Przekleństw jest niewątpliwie zacną ideą, ale czy rzeczywiście potrzebną?